Την τελευταία δεκαετία , έχουν γίνει εκατοντάδες έρευνες σχετικά με την χρήση των ηλεκτρονικών μέσων από παιδιά της προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Αυτό είναι ένα θέμα το οποίο ανησυχεί τους ειδικούς ανα τον κόσμο, καθώς είναι ξεκάθαρο πλέον , ότι επηρεάζει την εγκεφαλική λειτουργία, ειδικά σε αυτά τα κρίσιμα χρόνια της, εξαιρετικά γρήγορης, εγκεφαλικής ανάπτυξης.
Μια νέα έρευνα, ανέλυσε τον εγκέφαλο παιδιών, ηλικίας 3 έως 5 ετών, τα οποία ξεπερνούσαν την προτεινόμενη μια ώρα χρήσης την ημέρα και χωρίς κανέναν έλεγχο από τους γονείς. Παρατηρήθηκαν χαμηλότερα ποσοστά ανάπτυξης στην λευκή ουσία του εγκεφάλου(Η λευκή ουσία είναι ένα είδος νευρικού ιστού) – μια περιοχή-κλειδί για τον εγκέφαλο, που αφορά την ανάπτυξη της γλώσσας, της γραφής, της ανάγνωσης και των γνωστικών δεξιοτήτων.
Οι περιοχές που είναι χρωματισμένες με μπλε χρώμα , υποδεικνύουν την μειωμένη ανάπτυξη της λευκής ουσίας, σε όλο τον εγκέφαλο
¨Αυτή είναι η πρώτη έρευνα που αναλύει την σύνδεση μεταξύ της μεγάλης χρήσης οθονών και την καθυστέρηση της ανάπτυξης της δομής του εγκεφάλου, καθώς και των δεξιοτήτων των παιδιών προσχολικής ηλικίας¨, όπως αναφέρει ο Dr. John Hutton, παιδίατρος και κλινικός ερευνητής, στο παιδιατρικό Νοσοκομείο του Cincinnati.
¨Αυτό είναι σημαντικό, διότι η ανάπτυξη του εγκεφάλου, είναι εξαιρετικά γρήγορη, στα πρώτα 5 χρόνια του παιδιού. Σε αυτό το στάδιο της ανάπτυξης, η πλαστικότητα του εγκεφάλου είναι μεγάλη και οι συνδέσεις που αναπτύσσονται είναι τόσο ισχυρές και διαρκούν για μια ζωή.
-Οι οθόνες ακολουθούν τα παιδιά παντού-
Έρευνες έχουν δείξει πως η υπερβολική χρήση τηλεόρασης, συνδέεται με την αδυναμία των παιδιών να διατηρήσουν την προσοχή τους και να σκεφτούν καθαρά, ενώ αναπτύσσουν κακές διατροφικές συνήθειες και προβλήματα συμπεριφοράς. Η υπερβολική χρήση οθόνης tablet ή υπολογιστή, προκαλεί επίσης, καθυστέρηση ομιλίας, κακή ποιότητα ύπνου, μειωμένη εκτελεστική λειτουργία και μείωση της αλληλεπίδρασης, μεταξύ γονέων και παιδιού.
¨Είναι γνωστό πως τα παιδιά που χρησιμοποιούν κάποια μορφή οθόνης, μεγαλώνουν μέσα σε οικογένειες, που χρησιμοποιούν και οι ίδιες, οθόνες, αναφέρει ο Hutton. Τα παιδιά που καταναλώνουν 5 ώρες μπροστά σε οθόνη, έχουν γονείς που καταναλώνουν, ίσως και 10 ώρες, μπροστά σε οθόνη. Εάν τα προσθέσετε, δεν μπορεί να υπάρξει αρκετός χρόνος που θα μένει για την αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της οικογένειας.¨
¨Περίπου 90% των παιδιών, χρησιμοποιούν κάποια οθόνη, από τη ηλικία τουενός έτους. Επίσης, υπάρχουν έρευνες, όπου αναφέρουν χρήσεις, ακόμα και σε παιδιά 2 ή 3 μηνών.¨
Σκεφτείτε την ανάπτυξη του εγκεφάλου, ως τηλεφωνικές γραμμές, που συνδέουν τα διάφορα σημεία του εγκεφάλου και που επικοινωνούν μεταξύ τους. Η μείωση αυτής της σύνδεσης αυτών των ¨γραμμών¨, μπορούν να επιβραδύνουν την ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών στον εγκέφαλο. Αντίθετα, έρευνες δείχνουν, πως το διάβασμα, το τρέξιμο ή η εκμάθηση κάποιου μουσικού οργάνου, βελτιώνει την οργάνωση και την δομή του εγκεφάλου .
Η Αμερικανική Παιδιατρική ακαδημία, δημιούργησε ένα τέστ, το οποίο καλούσε τους γονείς να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο αφορούσε τον χρόνο που κατανάλωναν τα παιδιά, μπροστά σε οθόνες. Το τέστ μετρούσε το ποσοστό πρόσβασης των παιδιών στις οθόνες (τις έχουν στο αυτοκίνητο?/στα γεύματα?/στη σειρά αναμονής ενόςκαταστήματος?),την συχνότητα της έκθεσής τους στιςοθόνες(σε ποια ηλικία ξεκίνησαν?/πόσες ώρες τιςχρησιμοποιούν μέσα στην ημέρα?), το περιεχόμενο που παρακολουθούν(επιλέγουν μόνα τους?/παρακολουθούν βίαια ή εκπαιδευτικά βίντεο?/ακούνε τραγούδια?) και τέλος, εάν τα παιδιά παρακολουθούν μόνα ή συζητούν το περιεχόμενο με τους γονείς.
Τα αποτελέσματα, φανέρωσαν, πως τα παιδιά που χρησιμοποιούσαν τις οθόνες παραπάνω από τον προτεινόμενο χρόνο, παραπάνω από μια ώρα την ημέρα και χωρίς την αλληλεπίδραση με τους γονείς, είχαν αποδιοργανωμένη και υποανάπτυκτη δομή εγκεφάλου και κυρίως στην λευκή ουσία.
¨Η μέση χρήση σε αυτά τα παιδιά, ήταν κάτι παραπάνω από δύο ώρες την ημέρα και τα ποσοστά μπορεί ναέφταναν σε έως και πέντε ώρες την ημέρα.¨, όπωςανέφερε ο υπεύθυνος της έρευνας.
–Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς?-
Ίσως δεν μπορούμε να το αντιληφθούμε πλήρως, αλλά κάθε μια μικρή ή μεγάλη απόφαση των γονέων, μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών. Και αυτό μπορούμε να το δούμε και σαν ευκαιρία, για μια πιο προσεκτική επιλογή αποφάσεων .
Υπάρχουν δεκάδες δραστηριότητες μεταξύ των γονέων και των παιδιών, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη του εγκεφάλου: Διάβασμα, μουσική, τραγούδι, δημιουργικότητα, συναισθηματική σύνδεσηή ακόμα και μια απλή βόλτα για περπάτημα, αλλά κυρίως χρόνο για να μιλήσετε και να γελάσετε μαζί.
Βρέφη
Κανένα παιδί, κάτω των 18 μηνών, δεν θα πρέπει να εκτίθεται σε κάποιου είδους οθόνη, εκτός και αν είναι κάποιος ελάχιστος χρόνος, που αφορά επικοινωνία με συγγενείς ή φίλους, μέσω βιντεοκλήσης. Τα μωρά, θα πρέπει να αλληλεπιδρούν με τους ανθρώπους που τουςπαρέχουν φροντίδα και με το περιβάλλον τους και όχι να τοποθετούνται μπροστά από μια τηλεόραση. Είναι γνωστό, πως όταν μια τηλεόραση βρίσκεται ανοιχτή μέσα σε ένα δωμάτιο που υπάρχουν τα παιδιά με τουςγονείς, μειώνει το ποσοστό αλληλεπίδρασης μεταξύ τους.
Νήπια
Όταν πλέον το παιδί φτάσει τα δύο έτη, μπορεί να επικοινωνεί περισσότερο με άτομα της οικογενείας του, μέσω χρήσης βίντεο, καθώς και να μάθει πως λειτουργούν οι οθόνες αφής. Θα ήταν επίσης πολύ χρήσιμο, να μην παρακολουθούν εκπαιδευτικά ή παιδικά βίντεο μόνα τους, αλλά πάντα με την παρουσία των γονέων, ώστε να αυξηθεί η αλληλεπίδραση και η επίβλεψη σχετικά με το περιεχόμενο των βίντεο.
Παιδιά από 3 έως 5 ετών
Τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες μπορούν να επωφεληθούν από εκπαιδευτικές εκπομπές στο διαδίκτυο ή την τηλεόραση. Μια καλά οργανωμένη καιπροσεγμένη εκπομπή τέτοιου είδους, μπορεί να βελτιώσει τις γνωστικές δεξιότητες του παιδιού, να το βοηθήσει να μάθει νέες λέξεις και να αυξήσει την αλληλεπίδραση με τον κοινωνικό του περίγυρο.
Πρέπει ωστόσο να είμαστε πολύ προσεκτικοί, διότι υπάρχουν δεκάδες εφαρμογές στο tablet ή το κινητό, οι οποίες δεν έχουν δημιουργηθεί από ειδικούς και μπορεί να κάνουν περισσότερο κακό στα παιδιά , απ’ ότι καλό, καθώς θα έχει ήδη σπαταληθεί και χρόνος από κάποια αλληλεπίδραση με τους γονείς ή τους φίλους του παιδιού.
Τέλος, μην ξεχνάτε, πως ότι και να αποφασίσουμε να κάνουμε, το πιο σημαντικό και πολύτιμο, είναι ο χρόνος που περνάμε με την οικογένειά μας. Για αυτόκαι πρέπει να αποστασιοποιηθούμε από παράγοντες που μας εμποδίζουν να το κάνουμε.
Φιλιππίδης Μάριος
Εργοθεραπευτής
Berta’s Rehabilitation Center